Chorwacki i słoweński pamiątkowy krajobraz językowy nazw ulic na początku XXI wieku : kontestacja, reprodukcja i redefinicja "titostalgii"

Przedmiot niniejszego artykułu stanowią najnowsze zmiany pamiątkowych nazw ulic i placów (odonimów) w Chorwacji (spory toczące się po 2013 roku: Zagrzeb, Szybenik, Karlovac, Mursko Središće, Velika Gorica, Varaždinske Toplice) i Słowenii (spory toczące się po 2010 roku: Lublana, Radenci). Miejscowości zostały wybrane w wyniku przeglądu materiałów prasowych, połączonego z jakościową analizą znalezionych tekstów, która została przeprowadzona przy pomocy podejścia dyskursywno-historycznego. Analiza ujawniła aktorów zaangażowanych w kontrowersje nazewnicze, a ich argumentacja została interdyskursywnie powiązana z toposami pamięci kulturowej obu krajów (totalitaryzm, antyfaszyzm). Metody badań nad krajobrazami językowymi umiejscowiły sporne nazwy w szerokim kontekście przestrzennym, odkrywając nastawienia niewystarczająco reprezentowanych aktorów społecznych: odgórny charakter zmian nazw i reakcję społeczną, często nacechowaną bierną akceptacją zmian. Badania wykazały wielość reakcji w przemianowywanych przestrzeniach i różnorodność ich wykorzystania, zależną od wielkości miejscowości. Miasta stołeczne (Zagrzeb, Lublana) stanowią miejsca intensywnej oddolnej aktywności semiotycznej, również powiązanej z konfliktami o nazwy. Aktywność jest także mocna w miastach o znaczeniu regionalnym (Karlovac, Szybenik), jednakże, mimo iż czasem ma ona charakter ideologiczny, nie wydaje się ona odnosić do najnowszych kontrowersji nazewniczych. Wiele aktywności semiotycznych jest również podejmowanych w miastach satelickich metropolii (Velika Gorica, Zaprešić), lecz ich treść ma znacznie mniej zideologizowany charakter. Wreszcie miasteczka i wsie (Mursko Središće, Radenci, Varaždinske Toplice) są znacznie uboższe semiotycznie, a zmiany nazw zdają się mieć charakter odgórny, według modelu miast stołecznych. Ogólnie biorąc, przemianowywane ulice i place są przeważnie scenami intensywnych oddolnych i odgórnych praktyk semiotycznych – z drugiej strony, praktyki te rzadko angażują się bezpośrednio w spory wokół znaczenia nazw. Pod tym względem przypadek zagrzebski zdaje się pozostawać wyjątkowym.The most recent changes in commemorative street and square names (odonyms) in Croatia (after 2013: Zagreb, Šibenik, Karlovac, Zaprešić, Velika Gorica, Varaždinske Toplice, Mursko Središće) and Slove-nia (after 2010: Ljubljana, Radenci) are the research subject of the paper. The localities were selected as a result of a press inquiry, combined with a qualitative analysis of the discovered materials with the help of discourse-historical approach. The analysis revealed that the argumentation of actors engaged in naming controversies was interdiscursively linked to topoi of the cultural memory in the two countries (totalitarian-ism, anti-fascism). Methods from linguistic landscape studies placed the contested names in a broad spatial context and revealed attitudes of under-represented social actors: a top-down character of the renamings and the social response, often characterized by an inert acceptance of the changes. The research demonstrated the diversity of responses in the renamed spaces, and their general use, depending on the size of a locality. The capital cities (Zagreb, Ljubljana) are locations of intense bottom-up semiotic activity, also connected to naming conflicts. The activity is also strong in the cities of regional importance (Karlovac, Šibenik), however, although it is sometimes ideological in content, it does not seem to have much connection to the current naming controversies. Semiotic activity is also high in metropolitan satellite towns (Velika Gorica, Zaprešić), but its content is far less ideological. Provincial towns and villages (Mursko Središće, Radenci, Varaždinske Toplice) are much more semiotically austere and the name changes seem to have a top-down character, modelled after the national capital cities. In sum, the renamed streets and squares tend to be scenes of intensive bottom-up and top-down semiotic practices – on the other hand, they rarely engage directly in the conflict around the meaning-making of naming. In this respect, the Zagreb case seems exceptional